Stanisław August Poniatowski

Ostatni król Polski. Pochodził z magnackiej Familii, ważnego stronnictwa politycznego. Guwernerzy uczyli go języków, od dzieciństwa dużo czytał, jako młodzieniec studiował inżynierię, architekturę i logikę. Posłem został już w wieku 18 lat.

Jego edukację dopełniła podróż po Europie, salonowe szlify zdobywał w Dreźnie, Wiedniu, Paryżu, Londynie i Berlinie. Wtedy poznał brytyjskiego dyplomatę, a kiedy jego mentor został ambasadorem w Petersburgu, pojechał razem z nim.

W Rosji wdał się w romans z Katarzyną Wielką, wówczas jeszcze żoną przyszłego cara. Kiedy Katarzyna zdetronizowała męża i przejęła władzę, ich uczucie już wygasło. Ale to jej Poniatowski zawdzięcza elekcję – Polska była zależna od Rosji, bez jej zgody nie dało się wybrać króla.

Miał być narzędziem w rękach imperatorowej, ale jeden z rosyjskich ambasadorów stwierdził, że żaden człowiek w Polsce nie sprawił Rosji tylu kłopotów, co Poniatowski. Rządził przez 31 lat, nieustannie starając się zreformować kraj.

Już na pierwszym sejmie przeprowadził 280 ustaw, w kolejnych latach powołał Komisję Edukacji Narodowej, czyli pierwsze na świecie ministerstwo oświaty, założył Teatr Narodowy, z ludźmi kultury i publicystami dyskutował podczas czwartkowych obiadów, dbał również o rozwój miast.

Ale za jego rządów I Rzeczpospolita ostatecznie upadła. Zaczęło się od konfederacji barskiej, zbrojnego wystąpienia szlachty katolickiej przeciwko równouprawnieniu innowierców. Zostało stłumione przez Rosję, osłabiło króla i otworzyło drogę do I rozbioru. Poniatowski nadal liczył na naprawę państwa. W Konstytucji 3 maja zapisał zniesienie liberum veto i wolnej elekcji i przepchnął ją przez Sejm fortelem, korzystając z nieobecności przeciwników, którzy rozjechali się na wielkanocną przerwę.

Szlachta, by ratować „złotą wolność”, zawiązała pod patronatem Rosji konfederację targowicką, która otworzyła drogę do II rozbioru. Sytuację starał się jeszcze ratować Tadeusz Kościuszko, ale zrezygnowany król nie przekazał mu nawet map ze swoich zbiorów, które ułatwiłyby prowadzenie powstania.

Insurekcja została spacyfikowana, a po III rozbiorze Polska przestała istnieć na 123 lata. Zmuszony do abdykacji król zmarł w Petersburgu.

Poprzednik

August III Wettyn