Trzeci król elekcyjny. Urodził się w szwedzkiej niewoli. Milczący, uparty i powolny przybył do Polski w wieku 21 lat, a magnateria powitała towarzyszących mu posłów słowami „Jakież nam nieme monstrum przywieźliście ze Szwecji?”.
Rządził Polską przez aż 45 lat. Był pierwszym polskim monarchą, wobec którego szlachta zorganizowała rokosz, czyli zbrojne wystąpienie. Przeżył zamach z użyciem czekana, a chory psychicznie zamachowiec nazwiskiem Piekarski skończył plotąc brednie na mękach.
Zygmunt kazał wystawiać sztuki Szekspira, zajmował się złotnictwem i grywał w piłkę, co w oczach prymasa uchodziło za przykrywkę dla damsko-męskich orgii oraz zajęcie niegodne króla. Malarzem był tak utalentowanym, że niektóre jego płótna przypisywano niesłusznie takim mistrzom jak Tintoretto czy Rubens.
Kolekcjonował obrazy, rzeźby, księgi, broń oraz romanse – ale tylko do ślubu. Po śmierci pierwszej żony ożenił się ponownie z jej siostrą. Miał talent do obsadzania państwowych urzędów, choć za nominację na mniej ważne stanowiska przyjmował łapówki razem z całym swoim dworem.
Lubił zabawy, żarty i napitki. Był żarliwym katolikiem, uczestniczył nawet w dwóch mszach dziennie, nakładał pokutny wór i samobiczował się, a jednocześnie dbał o utrzymanie tolerancji religijnej w Rzeczpospolitej.
Przeniósł królewską siedzibę do Warszawy, co dało miastu impuls do gwałtownego rozwoju. Rozważał oddanie polskiej korony Habsburgom, stoczył przegraną wojnę z rodzinną Szwecją, za jego rządów polskie wojska wkroczyły na Kreml i osadziły na carskim tronie Dymitra Samozwańca. Zdobycie Kremla udało się w historii jeszcze raz – 202 lata później dokonał tego Napoleon.